Tegenaria

Tegenaria
Latreille, 1804
Samiec kątnika rdzawego (Tegenaria ferruginea)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Rodzina	lejkowcowate
Podrodzina	Ageleninae
Rodzaj	Tegenaria
Typ nomenklatoryczny
Araneus domestica Clerck, 1757
Synonimy
Philoica Koch, 1837
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Tegenaria – rodzaj pająków z rodziny lejkowcowatych (Agelenidae). Obejmuje ponad 100 znanych gatunków. Takson kosmopolityczny, ale głównie palearktyczny. Niektóre gatunki są synantropijne.

Opis

Pająki te mają pierzaste włoski na odnóżach, karapaksie i opistosomie. Mają karapaks długości od 2 do 6 mm, o wąsko przyciemnionej krawędzi, w większości przypadków z trzema półksiężycowatymi plamkami. Przez grzbiet karapaksu biegną dwie ciemne, podłużne przepaski o piłkowanych brzegach, które mogą być zredukowane 3–4 trójkątnych znaków. Ośmioro oczu tworzy na karapaksie dwa rzędy, które są proste lub nieco tylko zakrzywione. Przednio-środkowa, a czasem też tylno-środkowa para oczu jest nieco mniejsza od pozostałych. Na przedniej krawędzi szczękoczułków znajduje się 3–5, a na tylnej 3–6 ząbków. Długość wargi dolnej nie przekracza jej szerokości, natomiast sternum jest nieco dłuższe niż szersze. Wzór na sternum tworzy jasna przepaska środkowa i cztery, niekiedy zlane plamki boczne. Odnóża kroczne mają proste lub lekko zakrzywione krętarze. Trzecia para nóg jest zawsze najkrótsza^[1].

Na opistosomie obecny jest trapezowaty stożeczek, niekiedy wcięty pośrodku dystalnej krawędzi. Kądziołki przędne przednio-bocznej pary mają dwa większe, ampułkowate czopki pośrodku i kilka gruszkowatych czopków na w części szczytowej. Nie dłuższe od niech kądziołki pary tylno-środkowej mają 2–3 większe czopki. Najdłuższe są kądziołki pary tylno-bocznej, mające 2 walcowate czopki: pośrodku i u nasady^[1].

Nogogłaszczki samca cechują m.in.: wydłużona apofyza medialna ze sklerytem w części odsiebnej, obecność brzuszno-bocznej listewki na apophysis tibialis retrolateralis, nitkowaty embolus o niekiedy ściętej końcówce oraz blaszkowaty konduktor, w większości przypadków o prosto zbudowanym zakończeniu brzusznym. Samice mają płytkę płciową z dobrze wyodrębnioną częścią środkową, a ich wulwy są pozbawione albo uchyłka albo długich przydatków na wszystkich przewodach^[1].

Biologia i ekologia

Należące tu gatunki są aktywne nocą i zasiedlają ciemne miejsca. Spotyka się je pod kamieniami, w dziuplach, szczelinach drzew, pod korzeniami i wśród gęstej roślinności. Gatunki synantropijne zamieszkują piwnice, strychy, łazienki i kąty mieszkań. Sieci łowne są płachtowate z lejkiem mieszkalnym, w którym pająk czatuje na ofiarę^[2].

Pająki te nie są agresywne, a ich jad nie stanowi zagrożenia dla człowieka^[2].

Rozprzestrzenienie

Za sprawą synantropów rodzaj jest kosmopolityczny, ale większość gatunków występuje południowo-wschodniej Europie i zachodniej części Azji^[1]. Jedynym gatunkiem endemicznym dla półkuli zachodniej jest T. chiricahuae^[3]. W Polsce stwierdzono 5 gatunków: T. campestris, T. domestica, T. ferruginea, T. parietina i T. silvestris^[4].

Taksonomia

Rodzaj wprowadził w 1804 Latreille, a w 1810 wyznaczył Araneus domestica jego gatunkiem typowym. W 1837 Koch umieścił ten rodzaj w lejkowcowatych. W 1967 Lehtinen podzielił Ageleninae na plemiona, przy czym Tegenaria wraz z Hadites, Histopona, Malthonica i Pseudotegenaria umieszczone zostały w Tegenariini. Monofiletyzm tak zdefiniowanych plemion oraz rodzajów Malthonica i Tegenaria był później podważany, co skutkowało m.in. wyróżnieniem w 2010 rodzaju Aterigena. W 2013 Bolzern, Burckhardt i Hänggi opublikowali molekularno-morfologiczną rewizję europejskich gatunków z rodzajów Malthonica, Tegenaria i Aterigena, która poskutkowała m.in. przeniesieniem wielu gatunków do nowego rodzaju Eratigena^[1]. W 2016 ukazała się rewizja Bolzerna i Hänggiego poświęcona nearktycznym przedstawicielom Tegenaria i Eratigena^[3].

Według stanu na 2017 do rodzaju Tegenaria należy 105 opisanych gatunków^[5]:

Przypisy