Bion ze Smyrny

Bion ze Smyrny

Βίων ο Σμυρναίος

Miejsce urodzenia	Smyrna?
Język	greka klasyczna
Dziedzina sztuki	poezja bukoliczna
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Bion ze Smyrny (fl. II wiek p.n.e.; stgr. Βίων ὁ Σμυρναῖος, dosł. Bion Smyrneńczyk^[1], gen.: Βίωνος) – grecki poeta, naśladowca Teokryta i jeden z ostatnich twórców poezji bukolicznej w świecie hellenistycznym^[2]. Autor wierszy bukolicznych, zachowanych do współczesności jedynie we fragmentach. Powszechnie przypisuje mu się także wiersz Epitafium Adonisa, opisujący uroczystości ku jego czci^[3] . Współcześnie uznawany za jednego z trzech najważniejszych twórców sielanek w starożytności, obok Teokryta i Moschosa^[4].

Życie

O jego życiu wiadomo bardzo niewiele^[5]. Najpewniej pochodził z miasta Smyrny, działał około 100 roku p.n.e. Wcześniej powielane informacje, jakoby był współczesnym Teokrytowi, przyjacielem i nauczycielem Mochosa z Sydonu i żył około 280 roku p.n.e., obecnie są uważane za błędne^[5]. Wersja ta wzięła się z niewłaściwego odczytania Epitafium Biona, anonimowego wiersza na śmierć poety, który w początkach epoki nowożytnej przypisywano Mochosowi za sprawą fałszerstw Marcusa Musurusa^[6][7]. Suda zalicza poetę do kanonu starożytnych twórców sielanek (Teokryt, Mochos, Bion), kolejność ich wymienienia w tekście może sugerować porządek chronologiczny. Jako że Mochos tworzył w połowie II wieku p.n.e., a najwcześniejsze pewne nawiązania do Biona pochodzą z początków I wieku p.n.e., prawdopodobny okres życia poety był późniejszy niż początkowo uważano i obejmował koniec II wieku p.n.e.^[8][9][a]

Część informacji na temat poety pochodzi z anonimowego Epitafium Biona, którego autor nazywa siebie jego dziedzicem i „Ausonem”, czyli mieszkańcem Italii. Może to sugerować, że poeta na jakimś etapie życia odwiedził Italię, być może szukając patrona w Rzymie, co zaczęło być częstą praktyką wśród greckich poetów owych czasów. Równie dobrze jednak autor może w ten sposób jedynie sugerować, że uważa się za spadkobiercę literackiej spuścizny Biona, a odwołania w treści Epitafium do Sycylii mogą być w istocie nawiązaniami do Mochosa i Teokryta, którzy wywodzili się z tej wyspy^[9], a niekoniecznie wskazaniem na miejsce urodzenia poety^[5]. W Epitafium pojawia się także wzmianka, że poeta został otruty, jednak może to być jedynie poetycka metafora^[5][6].

W jednej ze starożytnych antologii pojawia się wzmianka, że Bion pochodził z „małej wsi o nazwie Flossa”^[9]. Nazwa ta nie jest poświadczona w innych tekstach z epoki, mogło jednak chodzić o niewielką miejscowość w okolicy Smyrny lub jedną z tych, które połączono w jeden organizm miejski w okresie hellenistycznym. Współcześnie niektóre źródła (m.in. Biblioteka Kongresu) używają na określenie poety przydomka Bion z Flossy^[5], jednak jest mało prawdopodobne, by był on używany w starożytności, najpewniej poza rodzinnym miastem poeta był znany jako Bion ze Smyrny i jako taki zwykle występuje w antologiach^[9].

Twórczość

Prawdopodobnie za życia upublicznił tom sielanek pod wspólnym tytułem Bukoliki (stgr. Βουκολικά), który nie przetrwał do współczesności^[6]. Większość jego dzieł zaginęła, w starożytnych antologiach tekstów poetyckich zachowało się w sumie 17, 18 lub 19 fragmentów jego wierszy^[12][b], w tym powszechnie przypisywany mu od czasów Joachima Camerariusa wiersz Epitafium Adonisa (stgr. Επιτάφιος Αδώνιδος; tytuł tłumaczony także jako Na śmierć Adonisa^[1]), mitologiczny poemat na śmierć Adonisa^[9][13][6]. Jest to zarazem najdłuższy element wiązany ze spuścizną poety, a także najlepiej współcześnie zbadany^[13]. Wiersz ten opisuje pierwszy dzień święta Adonisa, podczas którego opłakiwano jego śmierć. Tym samym tworzy swoisty wstęp do Adoniazusae Teokryta - dzieła o drugim dniu Adonii, w którym świętowano ponowne spotkanie Adonisa z Afrodytą^[5]. Ze spuścizny Biona przetrwał także lament Afrodyty, który zachował się w kilku średniowiecznych antologiach poezji bukolicznej^[5].

Niektóre z fragmentów zawierają tematy typowe dla antycznej greckiej poezji bukolicznej, w innych widać dużo szersze podejście do formy sielanki, typowe dla późniejszej poezji epoki hellenistycznej^[14]. Wiele z nich traktuje o miłości, głównie homoseksualnej. Poza historią Adonisa w twórczości Biona pojawiają się także Hiacynt i Cyklop. Anonimowe Epitafium Biona (stgr. Ἐπιτάφιος Βίωνος) sugeruje, że napisał on również wiersz poświęcony Orfeuszowi, jest możliwe, że część zachowanych fragmentów pochodzi właśnie z niego. Greckie teksty Biona zazwyczaj powielane były w antologiach poezji Teokryta. Fulvio Orsini w 1568 przypisał poecie także autorstwo Epithalamium Achillesa i Dejdamii, jednak nie ma na to dostatecznych dowodów^[5][9][13]. Mimo to autorstwo tego poematu przypisuje mu także część badaczy współczesnych^[1]. W przeszłości Bionowi przypisywano także trzy wiersze obecnie atrybuowane raczej Teokrytowi (XX, XXIII i XXVII)^[9]. Jest także możliwe, że był autorem wiersza Pan i Echo (Pan kai Echo; Papyrus Vindobonensis 29801) oraz któregoś – lub w istocie wszystkich – z wzorowanych na Teokrycie („pseudo-Teokryt”) sielanek określanych numerami 19, 20, 21, 23 i 27^[13].

W poezji Biona widoczny jest wpływ wcześniejszych bukolik Teokryta, nawiązują do niego także użycie dialektu doryckiego oraz metryka wierszy^[2]. Przeważają w nich daktyle, z rzadka pojawiają się spondeje^[6]. Z kolei wpływ Biona widoczny jest w twórczości wielu antycznych poetów greckich i łacińskich, w tym u Wergiliusza i Owidiusza^[15][6]. Szczególnie jego potraktowanie tematu Adonisa znalazło naśladowców w europejskiej i amerykańskiej poezji od czasów Renesansu^[16]. Wzorowali się na nim m.in. Pierre de Ronsard^[17], Mellin de Saint-Gelais(inne języki) i Amadis Jamyn(inne języki)^[16]. Wpływ na potomnych wywarło także epitafium poświęcone Bionowi, na którym wzorowali się m.in. Sebastian Fabian Klonowic (w Żalach nagrobnych) i Jan Kochanowski (Epitaphium Doralices)^[3] .

Wiersze Biona w greckim oryginale, a także ich łacińskie tłumaczenie, dostępne są m.in. w znajdującym się w domenie publicznej i zdigitalizowanym wydaniu Ludwiga Friedricha Heindorfa i Gottlieba Kiesslinga z 1829^[18] , a także w angielskim przekładzie Banksa i Chapmana z 1870 roku^[19] . Jedno z ostatnich wydań angielskojęzycznych ukazało się w 2007 w ramach serii „Loeb Classical Library”, w przekładzie Neila Hopkinsona^[20] . Polskie przekłady poezji Biona opublikowali m.in. Józef Epifani Minasowicz (w 1770)^[21]  i Bruno hr. Kiciński (1841), a w czasach współczesnych Witold Klinger^[22]  i Anna Świderkówna^[23] .

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Przedmiotowa

• FranzF. Bücheler FranzF., De bucolicorum graecorum aliquot carminibus [pdf], „Rheinisches Museum für Philologie”, 30, 1875  (łac.).???
• A.S.F.A.S.F. Gow A.S.F.A.S.F. (red.), The Greek Bucolic Poets, A.S.F.A.S.F. Gow (tłum.), Cambridge University Press, 12 lutego 2015, ISBN 978-1-107-48034-6 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• Richard ClaverhouseR.C. Jebb Richard ClaverhouseR.C., Bion (poet), [w:] HughH. Chisholm (red.), Encyclopædia Britannica, wyd. 11, t. 3, 1911 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• GaryG. Ferguson GaryG., Queer (Re)Readings in the French Renaissance: Homosexuality, Gender, Culture, Routledge, 5 grudnia 2016, ISBN 978-1-351-90718-7 [dostęp 2017-12-11]  (ang.).
• BrunoB. Kiciński BrunoB., Poezye Brunona hrabi Kicińskiego, częścią przekładane, częścią oryginalne, w XII. tomach, t. V, Warszawa: Drukarnia przy ul. Rymarskiej 743, 1841  (pol.).
• GeorgG. Knaack GeorgG., Bion 6, [w:] Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, t. III, 1897 (1), 481 f  (niem.).???
• JaninaJ. Ławińska-Tyszkowska JaninaJ., Bukolika grecka, seria Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria A, vol. 227, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981, ISBN 83-04-00996-X, OCLC 464455042 [dostęp 2017-12-08]  (pol.).
• RichardR. Matthews RichardR., Bion of Smyrna, J.D.J.D. Reed (red.), „The Classical Review”, 48 (1), 1998, s. 13–15, JSTOR: 713676 [dostęp 2017-12-08] .
• Joseph DuffieldJ.D. Reed Joseph DuffieldJ.D., The Hellenistic Tradition and Bion of Smyrna, Stanford University, 1993 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• Joseph D.J.D. Reed Joseph D.J.D., Ovid’s Elegy on Tibullus and Its Models, „Classical Philology”, 92 (3), 1997, s. 260–269, DOI: 10.1086/449354, ISSN 0009-837X [dostęp 2017-12-08] .
• FranzF. Susemihl FranzF., Geschichte der griechischen litteratur in der Alexandrinerzeit, t. I, Leipzig: B. G. Teubner, 1891 [dostęp 2017-12-08]  (niem.).
• N.G.N.G. Wilson N.G.N.G., From Byzantium to Italy: Greek Studies in the Italian Renaissance, Bloomsbury Publishing, 17 listopada 2016, ISBN 978-1-4742-5048-1 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• Bion ze Smyrny, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-12-08] .

Podmiotowa

• BionB. Smyrneńczyk BionB., Lamentatio Veneris super Adonin ex graeco. Tranquillo Fabro interprete. / Biona Smyrneńczyka Lament Wenery nad Adonisem. Przełożony wierszem polskim nierythmowym, [w:] Sielanki Polskie Z Rożnych Autorow Zebrane: a teraz świeżo dla pożytku i zabawy Czytelnikow Przedrukowane, Józef EpifaniJ.E. Minasowicz, TranquilloT. Fabro (tłum.), Warszawa: Drukarnia Mitznerowska Korpusu Kadetów, 1770, 414—422 [dostęp 2017-12-09]  (łac. • pol.).
• The Idylls of Theocritus, Bion, and Moschus: And The Warsongs of Tyrtæus, JamesJ. Davies i inni, H. G. Bohn, 1870 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• Bion, Bion of Smyrna: The Fragments and the Adonis, J.D.J.D. Reed (red.), t. 33, seria Cambridge Classical Texts and Commentaries, Cambridge University Press, 13 marca 1997, ISBN 978-0-521-57316-0, ISSN 0068-6638 [dostęp 2017-12-08]  (ang.).
• Teokryt, Bion, Moschos, Theocritus, Bion et Moschus: Graece et Latine, Ludwig FriedrichL.F. Heindorf, GottliebG. Kiessling (red.), t. 2, Londyn: A.J. Valpy, Whittaker, Treacher & Arnot, 1829 [dostęp 2017-12-08]  (stgr. • łac.).
• Theocritus, Bion, Moschus, Theocritus, Moschus, Bion, NeilN. Hopkinson (red.), NeilN. Hopkinson (tłum.), „Loeb Classical Library”, Cambridge, Massachusetts 2007, ISBN 978-0-674-99644-1, OCLC 909580593  (ang.).???
• Bion, Płacz po Adonisie, WitoldW. Klinger (tłum.), „Meander: miesięcznik poświęcony kulturze świata starożytnego”, 7 (3), 1952  (pol.).???
• Theokritos, Bion, Sielanka grecka: Teokryt i mniejsi bukolicy. Z dodatkiem: Bukolika grecka w Polsce, JerzyJ. Łanowski (red.), AnnaA. Świderkówna (tłum.), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2007, ISBN 83-7316-826-5, OCLC 169990592 [dostęp 2017-12-08]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Dzieła Biona w angielskich tłumaczenia znajdują się m.in. w bazach Project Gutenberg, Internet Archive i LibriVox (audiobooki), a także na stronie BlackCatPoems.