Andegawenowie (Kapetyngowie)

Ten artykuł dotyczy bocznej linii dynastii Kapetyngów. Zobacz też: inne dynastie andegaweńskie.

Andegawenowie

Kraj	Francja, Włochy, Węgry, Polska, Albania
Tytuły	Władcy Andegawenii Władcy Prowansji Królowie Sycylii (Królowie Neapolu) Królowie Węgier Królowie Chorwacji Królowie Polski Królowie Albanii książęta Achai Królowie Jerozolimy
Założyciel	Karol I Andegaweński
Pochodzenie etniczne	francuskie
Dynastia macierzysta	Kapetyngowie

Andegawenowie lub Andegaweni (fr. Anjou lub Anjou-Provence) – dynastia będąca boczną linią francuskiej dynastii Kapetyngów. Jej przedstawiciele panowali, między innymi, na Sycylii, Węgrzech, w Albanii i Polsce. Nazwa rodu wzięła się od tytułu hrabiego Andegawenii, krainy nad dolną Loarą, noszonego przez założyciela dynastii Karola, pogrobowego syna króla Francji Ludwika VIII.

Dzieje rodu

Karol Andegaweński

Karol Andegaweński urodził się w 1227, jako ostatni syn króla Francji Ludwika VIII. Po osiągnięciu pełnoletniości, w 1247, jego najstarszy brat Ludwik IX przekazał mu hrabstwa Andegawenii i Maine, które ojciec zapisał mu w testamencie przed swą śmiercią. Rok wcześniej (w 1246) poślubił Beatrycze, jedyną dziedziczkę Prowansji i Forcalquier, Karol stał się tym samym jednym z największych możnych królestwa.

W 1263 przyjął ofertę papieża Urbana IV objęcia władzy nad królestwem Sycylii, władanego przez skonfliktowanych z papieżem Hohenstaufów. Po pokonaniu dwóch przedstawicieli tego cesarskiego rodu – Manfreda (1266) i Konradyna (1268) – został jedynym władcą całego południa Włoch.

Karol zamierzał stworzyć śródziemnomorskie imperium. Kluczem do tego miało być zdobycie Konstantynopola, odzyskanego w 1261 przez Bizantyńczyków nicejskich z rąk łacinników. Zmierzając do tego celu, Karol rozciągnął swe wpływy na łacińskich władców Bałkanów, gdzie utworzył małe Królestwo Albanii (1272) oraz mianował się księciem Achai; został także uznany za króla Jerozolimy (1278). Plany Karola pokrzyżował wybuch powstania antyfrancuskiego na Sycylii (1282), tak zwane nieszpory sycylijskie, w wyniku których wyspa dostała się we władanie Aragończyków.

Andegawenowie na Węgrzech i w Polsce

Dzięki małżeństwu najstarszego syna i następcy Karola I Karola II z Marią, córką króla Węgier Stefana V, po śmierci ostatniego Arpada, Andrzeja III, przed Andegawenami otworzyła się perspektywa zasiądnięcia na budzińskim tronie. Udało się to Karolowi Martelowi, po wielu walkach z innymi pretendentami, lecz dopiero jego syn Karol Robert był przez wszystkich uznanym prawowitym władcą Węgier^[1]. Rządy jego oraz jego syna Ludwika I są jednym z najświetniejszych okresów w dziejach tego kraju^[2]. Ludwikowi udało się także objąć władzę w Polsce po śmierci Kazimierza Wielkiego. Jednak jego imperium, z racji braku syna, rozpadło się: starsza córka Maria Andegaweńska wraz z mężem Zygmuntem Luksemburskim objęli władzę na Węgrzech, o które musieli jednak walczyć z innym Andegawenem Karolem III, a Jadwiga objęła samodzielne rządy w Polsce. Wkrótce Jadwiga wyszła za wielkiego księcia litewskiego Jagiełłę, z którym miała jedną, zmarłą w dzieciństwie, córkę Elżbietę Bonifację.

Joanna i koniec dynastii

Po śmierci Karola II władzę w Neapolu objął jego drugi syn Robert I Mądry (drugi Ludwik, został biskupem Tuluzy), gdyż w tym samym czasie Karol Robert walczył o swe dziedzictwo na Węgrzech. Robert prowadził aktywną politykę zagraniczną, lecz borykał się z problemami wewnętrznymi. Z braku męskiego potomka wyznaczył na swą dziedziczkę jedyną córkę Joannę, którą ożenił z Andrzejem, jednym z synów Karola Roberta węgierskiego.

Osobne linie założyli inni synowie Karola II Filip, książę Tarentu i Jan, hrabia Graviny, którzy realizowali swe ambicje na Bałkanach.

Rządy Joanny i Andrzeja zaczęły się tragicznie, Andrzej został zamordowany w dwa lata po śmierci Roberta Mądrego, prawdopodobnie z inicjatywy Joanny. Wkrótce doszło do wojny o neapolitańską sukcesję, w której stronami byli, oprócz Joanny, Ludwik Węgierski, książęta Durazzo i Taranto, w końcu w konflikt wmieszał się także Ludwik, hrabia Andegawenii z dynastii Walezjuszów. W 1347 Joanna została wygnana z Neapolu przez Ludwika węgierskiego, by móc powrócić sprzedał papieżowi Awinion. W 1382 Karol III z Durazzo stracił Joannę, wcześniej uzyskawszy potwierdzenie swych praw do Neapolu przez papieża i Ludwika węgierskiego, za cenę zrzeczenia się pretensji do Węgier. Jednak w 1385 upomniał się o węgierskie dziedzictwo; udało mu się nawet koronować, jednak w 1386 został otruty z polecenia królowej wdowy, Elżbiety Bośniaczki.

Jego syn Władysław najpierw stoczył walkę o Neapol z Walezjuszem Ludwikiem, usynowionym niegdyś przez Joannę. Po koronacji w 1399 rozpoczął walkę o koronę węgierską, przegrał jednak walkę z Zygmuntem Luksemburczykiem. Panowanie przepełnione walkami zakończyła nagła śmierć w 1414. Władzę w Neapolu objęła po nim Joanna II, która jako swego następcę wyznaczyła René I Andegaweńskiego, potomka Andegawenów walezyjskich – jednak z walk rozpoczętych po jej śmierci w 1435 zwycięsko wyszedł Alfons, król Aragonii.

Drzewo genealogiczne

Pierwsi Andegawenowie

• Karol I (ur. 1227–1285) – kr. Sycylii (od 1265); 1. (1246) Beatrycze, c. Rajmunda Berengara IV, ks. Prowansji; 2. (1268) Małgorzata, c. Odo, hr. Nevers i Auxerre
  • Ludwik (ur. i zm. 1248)
  • Blanka (ur. 1250–1270); 1. (1266) Robert III, hr. Flandrii
  • Beatrycze (ur. 1252–1275); 1. (1273) Filip I, tyt. ces. Konstantynopola
  • Karol II – kr. Sycylii (od 1285); 1. (1270) Maria, c. Stefana V, kr. Węgier
    • Karol Martel (ur. 1271–1295) – ks. Salerno; 1. (1281) Klemencja, c. Rudolfa I, kr. Niemiec
      • → Linia węgiersko-polska
    • Małgorzata (ur. 1273–1299) 1. (1289) Karol, hr. Valois i Alencon
    • Ludwik (ur. 1275–1298) – bp. Tuluzy (od 1296)
    • Robert I (ur. 1278–1344) – kr. Sycylii (od 1309); 1. (1297) Jolanta, c. Piotr III, kr. Aragonii; (1304) Sancza, c. Jakuba II, kr. Majorki
      • → Linia neapolitańska
    • Filip (ur. 1278–1332) – ks. Tarantu (od 1294), desp. Akrananii, Etolii, Romanii, Pan Albanii i Wołoszczyzny (od 1304), ks. Achaii (od 1307), tys. ces. Konstantynopola (od 1313); 1. (1294 Tamara, c. Nikefor I, desp. Epiru; 2. (1313) Katarzyna, c. Karol, tyt. ces. Konstantynopola
      • → Linia Taranto
    • Blanka (ur. 1280–1310) 1. Jakub II, kr. Aragonii
    • Rajmund Berengar (ur. 1281–1305) – hr. Prowansji, Andrii i Piemontu (od 1304)
    • Jan (ur. 1283–1308)
    • Tristan (ur. 1284–1284/1288) – ks. Salerno
    • Eleonora (ur. 1289–1341) 1. (1299) Filip de Toucy, tyt. ks. Antiochii; 2. (1303) Fryderyk I, kr. Wyspy Sycylii
    • Maria (ur. 1290–1346/1347) 1. (1304) Sanczo I, kr. Majorki; 2. (1326) Jakub III, baron Ejerici
    • Piotr (ur. 1292–1315), hr. Graviny
    • Jan (ur. 1294–1336), hr. Graviny (od 1315), ks. Achai (od 1322–1332), Pan Albanii i ks. Durazzo (od 1332)
      • → Linia Durazzo
    • Beatrycze (ur. 1295–1335) 1. (1305) Azzo VIII d’Este, markiz Ferrary; 2. (1309) Bertrand, hr. Andrii i Montescaglioso
    • Galeazzo
  • Filip (ur. 1255–1277) – tyt. kr. Tessaloniki i Brindisi (od 1274); 1. (1271) Izabela, c. Wilhelm II, ks. Achai
  • Robert (ur. 1258–1265)
  • Izabela (ur. 1261–1304); 1. (1270) Władysław IV Kumańczyk, kr. Węgier

Linia węgiersko-polska

• Karol Martel (ur. 1271–1295) – ks. Salerno; 1. (1281) Klemencja, c. Rudolf I, kr. Niemiec
  • Karol I Robert (ur. 1288–1342) – kr. Węgier (od 1301) 1. (1306) Maria, c. Kazimierza, ks. Bytomia i Cieszyna; 2. (1318) Beatrycze, c. Henryka VII, kr. i ces. Niemiec; 3. (1320) Elżbieta, c. Władysława, kr. Polski
    • 3. Karol (ur. i zm. 1321)
    • 3. Władysław (ur. 1324–1329)
    • 3. Ludwik I (ur. 1326–1382) – kr. Węgier (od 1342) i Polski (od 1370); 1. (1345) Małgorzata, c. Karola IV, ces. rzymski; 2. (1353) Elżbieta, c. Stefana II, ban Bośni
      • 2. Katarzyna (ur. 1370–1378)
      • 2. Maria (ur. 1371–1395) 1. (1385) Zygmunt Luksemburski, ces. rzymski, kr. Węgier i Czech
      • 2. Jadwiga (1373/1374–1399) – kr. Polski (od 1384); 1. (1386) Władysław II Jagiełło, kr. Polski i w. ks. Litwy
        • Elżbieta Bonifacja (ur. i zm. 1399)
    • 3. Andrzej (ur. 1327–1345) – ks. Kalabrii (od 1333) i Salerno (od 1342); 1. (1342) Joanna, c. Roberta I, kr. Neapolu
      • Karol Martell (ur. 1345–1348)
    • 3. Stefan (ur. 1332–1354) – ks. Dalmacji i Slawonii; 1. (1350) Małgorzata, c. Ludwik IV, ces. rzymski
      • Jan (ur. 1351–1360) – ks. Dalmacji i Slawonii (od 1354)
      • Elżbieta (ur. 1353 – po 1380); 1. (1370) Filip II, tyt. ces. Konstantynopola
    • Koloman (1317/1316-przed 1376) – bp. Györ
  • Beatrycze (ur. 1290–1343) 1. (1296) Jan II, delfin Viennois
  • Klemencja (ur. 1293–1328) 1. (1315) Ludwik X, kr. Francji i Nawarry

Linia neapolitańska

• Robert I (1278–1344) – kr. Sycylii (od 1309); 1. (1297) Jolanta, c. Piotr III, kr. Aragonii; (1304) Sancza, c. Jakuba II, kr. Majorki
  • Karol (ur. 1298–1328) – ks. Kalabrii (od 1325) 1. (1316) Katarzyna, c. Albrecht I, kr. Niemiec i ks. Austrii; 2. (1324) Maria, c. Karol, hr. Valois
    • 2. Heloiza (ur. i zm. 1325)
    • 2. Maria (ur. 1326–1328)
    • 2. Karol Martel (ur. i zm. 1327)
    • 2. Joanna I (ur. 1328–1382) – ks. Kalabrii (od 1333), kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1344); 1. (1333/1344) Andrzej, ks. Kalabrii; 2. (1346) Ludwik, tyt. ces. Konstantynopola; 3. (1363) Jakub IV, tyt. kr. Majorki; 4. Otto, ks. Brunszwiku
    • 2. Maria (ur. 1329–1366) – hr. Alby (od 1343); 1. (1343) Karol, ks. Durazzo; 2. (1348) Robert de Baux, hr. Avellino; 3. (1355) Filip, ks. Taranto
  • Ludwik (ur. 1301–1310)
  • Maria d’Aquino (zm. 1382)
  • Karol d'Artois (1300–1346) – królewski Wielki Kanclerz (od 1345), baron Roccaromana (od 1322); 1. Marianna Scuto
    • Bertrando
    • Ludovico (zm. 1370)
    • Carlotto
    • Rostaino
  • córka (przed 1343) 1. Andrea Thopia

Linia Taranto

• Filip (ur. 1278–1332) – ks. Tarantu (od 1294), desp. Akarnanii, Etolii, Romanii, Pan Albanii i Wołoszczyzny (od 1304), ks. Achaii (od 1307), tys. ces. Konstantynopola (od 1313); 1. (1294 Tamara, c. Nikefor I, desp. Epiru; 2. (1313) Katarzyna, c. Karol, tyt. ces. Konstantynopola
  • 1. Karol (ur. 1296–1315) – desp. Epiru i desp. Romanii (od 1313)
  • 1. Filip (ur. 1297–1330) – desp. Romania (od 1315); 1. (1328) Wiolanta, c. Jakub II, kr. Aragonii
  • 1. Beatrycze (po 1332); 1. (1325) Godfryd, hr. Lecce i tyt. ks. Aten
  • 1. Blanka (przed 1337); 1. (1327/1328) Rajmund Berengar, hr. Prades
  • 1. Maria – opatka Conversano
  • 1. Joanna (zm. 1323); 1. (1316) Oshin, kr. Armenii; 2. (1320) Oshin, władca Korikos
  • 2. Robert (ur. 1326–1364) desp. Romanii, ks. Taranto (od 1332); 1. (1347) Maria, c. Ludwik I, ks. Burbonii
  • 2. Ludwik (ur. 1327/1328–1362) – kr. Sycylii i Jerozolimy, ks. Kalabrii, hr. Prowansji, Forcalquier i Piemontu (od 1352); 1. Joanna I, kr. Sycylii i Jerozolimy, c. Karol, ks. Kalabrii
    • Katarzyna (ur. 1348/1349–1362)
    • Franciszek (ur. 1351–1352)
    • Esclarmonde 1. Luigi di Capua, hr. Altavilla
    • Clemenzia 1. Antonio, senior Amendolea
  • 2. Filip (ur. 1329–1374) – hr. Acerry, ks. Aten i tyt. ces. Konstantynopola (od 1364); 1. (1355) Maria, c. Karol, ks. Kalabrii; 2. Elżbieta, c. Stefan, ks. Siedmiogrodu
    • 1. Filip (ur. 1356)
    • 1. Karol (ur. 1358)
    • 1. Filip (ur. 1360)
    • 1. dziecko (ur. i zm. 1362)
    • 1. dziecko (ur. i zm. 1366)
    • 2. Filip (ur. 1371)
  • 2. Małgorzata (zm. 1380) – tyt. ces. Konstantynopola (od 1373); 1. Edward Balliol, ks. Szkocji; 2. (1352) Franciszek de Baux, hr. Montescaglioso i Avellino, ks. Andrii
  • Agnieszka (ur. 1332/1342) 1. Iwan Stefan Szyszman II, car Bułgarii

Linia Durazzo

• Jan (ur. 1294–1336), hr. Graviny (od 1315), ks. Achai (od 1322–1332), pan Albanii i ks. Durazzo (od 1332); 1. (1318) Matylda, ks. Achai, c. Florens, ks. Achai; 2. (1321) Agnieszka z Périgord, c. Helie IX Talairan, hr. Périgord, wicehr. Lomagne i Auvillat
  • 2. Karol (ur. 1323–1348) – ks. Durazzo, tyt. kr. Albanii, hr. Graviny (od 1336); 1. (1343) Maria, hr. Alby, c. Karola, ks. Kalabrii
    • Ludwik (ur. 1343–1344)
    • Joanna (ur. 1344–1387) – ks. Durazzo (1348–1368); 1. (1366) Ludwik, hr. Beaumont-le-Roger; 2. (1376) Robert z Artois, hr. Eu
    • Agnieszka (ur. 1344–1388) 1. Cansignorio della Scala, pan Werony; 2. (1382) Jacques de Baux, ks. Andri, Achai i Tarentu, tyt. ces. Konstantynopola
    • Klemencja (ur. 1346–1363/71)
    • Małgorzata (ur. 1347–1412) 1. (1369/70) Karol, kr. Sycylii (od 1381)
  • 2. Ludwik (ur. 1324–1362) – hr. Graviny i Morrone; 1. (1343) Małgorzata, c. Robert z Sanseverino, hr. Corigliano
    • Ludwik (ur. 1344-?)
    • Karol (ur. 1345–1386) – ks. Chorwacji i Slawonii (do 1380), kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1381), kr. Węgier (1385–1386); 1. (1369/70) Małgorzata, c. Karola, ks. Durazzo.
      • Maria (ur. 1369–1381)
      • Joanna (ur. 1373–1435) – kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1414); 1. (1401) Wilhelm, ks. Styrii i Austrii Górnej; 2. (1415) Jakub II, hr. La Marche i Castres
      • Władysław (ur. 1376–1377) – ks. Kalabrii, kr. Sycylii i Jerozolimy (od 1390), tyt. kr. Węgier (od 1390); 1. (1390–1393) Konstancja, c. Manfreda z Clermont, hr. Motici; 2. (1403) Maria, c. Jakuba I, kr. Cypru; 3. (1407) Marie z Enghien, hr. Lecce, c. Jana z Enghien, hr. Lecce
        • Maria
        • Rinaldo – tyt. ks. Kapui
          • Caterina
          • Camilla
          • Ipolita
          • Francesco (zm. 1494) – ks. Kapui
            • Rinaldo (1469–1494) 1. Camilla Tomacelli
    • Agnieszka (ur. 1347-?)
  • 2. Robert (ur. 1326–1356) – senior Cappacio, Muro, and Montalbano
  • 2. Antoni (ur. 1328-?)

Przypisy

Bibliografia

• JerzyJ. Besala JerzyJ., Piastowie – Przemyślidzi, Andegawenowie, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, ISBN 83-11-10553-7, ISBN 978-83-11-10553-9, ISBN 83-7495-098-6, ISBN 978-83-7495-098-5, OCLC 749150196 . Brak numerów stron w książce
• Jerzy Besala, Małżeństwa Królewskie. Przemyślidzi, Andegawenowie, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-098-6.
• Stanisław AndrzejS.A. Sroka Stanisław AndrzejS.A., Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, 1999, ISBN 83-909094-1-3, OCLC 177293803 . Brak numerów stron w książce
• Halina Manikowska, Andegaweni, w: Dynastie Europy, red. A. Mączak.

Linki zewnętrzne

Zobacz galerię związaną z tematem: Andegawenowie

• Drzewo genealogiczne Andegawenów na fmg.ac